Trong diễn trình lịch sử dựng nước và giữ nước, Bắc Ninh là vùng đất phát triển từ rất sớm, trở thành một trung tâm tâm kinh tế, văn hóa lớn gắn với những dấu ấn thiêng liêng trong lịch sử dân tộc mà sử gia Phan Huy Chú từng khẳng định: “Mạch đất tốt tụ vào đấy nên càng có nhiều chỗ có dấu tích đẹp, tinh hoa họp vào đấy nên sinh ra nhiều danh thần. Vì là khí hồn trọng từ phương Bắc phát ra nên khác với mọi nơi”. Sự khác biệt đó chính là bản sắc văn hóa, là đức tính của con người miền đất Bắc Ninh-Kinh Bắc.

Bắc Ninh là vùng đất khai mở của Thủy tổ của dân tộc (Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Âu Cơ), chốn tổ đình Phật giáo Việt Nam và là trung tâm Hán học sớm nhất của nước ta (vùng Dâu - Luy Lâu), nơi phát tích vương triều nhà Lý - triều đại khai mở nền văn minh Đại Việt (vùng Đình Bảng - Từ Sơn)... Trải hàng ngàn năm lịch sử, các thế hệ người Bắc Ninh đã sáng tạo, gìn giữ và trao truyền cho hôm nay một kho tàng di sản văn hoá hết sức đặc sắc, góp phần quan trọng làm phong phú di sản văn hóa dân tộc. Nhiều di sản văn hóa của Bắc Ninh đã được UNESCO vinh danh (Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Ca trù, Nghi thức và trò chơi Kéo co Hữu Chấp); nhiều di tích lịch sử - văn hóa của Bắc Ninh đã được xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt (chùa Phật Tích, chùa Dâu, chùa Bút Tháp, đền Đô); nhiều tài liệu, hiện vật, nhóm hiện vật được công nhận là Bảo vật Quốc gia. Đặc biệt, Bắc Ninh còn tự hào là quê hương của nhiều nhà cách mạng tiêu biểu như Nguyễn Văn Cừ, Ngô Gia Tự, Hoàng Quốc Việt, Lê Quang Đạo...
Nhìn lại gần 25 năm tái lập (1997-2021), Đảng bộ, chính quyền cùng nhân dân trong tỉnh đã ra sức phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của quê hương trong thực tiễn xây dựng và phát triển văn hóa, con người. Các hoạt động văn hóa của tỉnh đã ngày càng có những chuyển biến tích cực, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Nhận thức về văn hóa của các cấp, ngành, toàn dân và hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở được nâng lên. Đời sống văn hóa của nhân dân ngày càng phong phú; nhiều giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, quê hương Bắc Ninh-Kinh Bắc được bảo tồn và phát huy giá trị, nhiều chuẩn mực văn hóa mới được hình thành. Việc xây dựng con người trong sự nghiệp đổi mới có bước chuyển biến tích cực, xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu trên mọi lĩnh vực, làm rạng rỡ truyền thống văn hiến, cách mạng của quê hương.

Di sản Dân ca Quan họ Bắc Ninh được bảo tồn, phát huy trong đời sống đương đại. Ảnh tư liệu.

Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ đặt ra nhiều thách thức liên quan đến xây dựng môi trường văn hóa ở các khu công nghiệp, địa bàn đô thị mới, kể cả khu vực nông thôn với những thay đổi về việc làm, cư trú và các quan hệ xã hội mới phát sinh… Đặc biệt là dưới góc độ giao thoa văn hóa vùng miền, khu vực và quốc tế, cùng với đó là những vấn đề nảy sinh từ việc duy trì một số phong tục, tập quán, nếp sống truyền thống của người Bắc Ninh (nhất là trong việc tổ chức ma chay, cưới hỏi, lễ hội…) đã ảnh hưởng không nhỏ tới quá trình xây dựng con người mới, đời sống văn hóa mới.
Trước tình hình đó, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã và đang tập trung triển khai có hiệu quả một số nhiệm vụ, giải pháp quan trọng nhằm thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa, con người Bắc Ninh theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, trực tiếp là Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh lần thứ XX: “Xây dựng văn hóa và con người Bắc Ninh phát triển toàn diện, thực sự trở thành động lực cho phát triển bền vững”. Theo đó, ngành Văn hóa vẫn cần tiếp tục nỗ lực hơn nữa trong công tác tham mưu cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh chỉ đạo và triển khai tổ chức thực hiện đạt chất lượng, hiệu quả một số hoạt động trọng tâm sau:
Chủ động và tích cực, sáng tạo tổ chức các hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, qua đó tăng cường truyên truyền, giáo dục truyền thống nhằm tiếp tục nâng cao nhận thức của toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân trong tỉnh về đường lối, chủ trương, các Nghị quyết, Chỉ thị, Kết luận của Đảng về phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn 2021-2026, tầm nhìn đến năm 2045. Đồng thời, cần hết sức chú trọng đẩy mạnh nghiên cứu, bảo tồn, quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống Bắc Ninh, phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương phục vụ xây dựng và phát triển văn hóa, con người Bắc Ninh hiện nay.
Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về văn hóa, trọng tâm là tập trung củng cố, hoàn thiện hệ thống tổ chức bộ máy, cơ chế và phương thức tổ chức các hoạt động văn hóa, hệ thống thiết chế văn hóa ở các cấp, nhất là ở các cơ sở xã, phường, thôn, làng, khu phố; kịp thời xây dựng và thực hiện hiệu quả các cơ chế, chính sách ưu tiên đối với các tổ chức, cá nhân hoạt động sáng tạo ra các công trình, sản phẩm văn hóa mới hoặc tham gia phát triển văn hóa theo phương thức xã hội hóa; dành sự quan tâm và ưu tiên đặc biệt đối với các đơn vị, cộng đồng, nghệ nhân trực tiếp tham gia bảo vệ và phát huy giá trị kho tàng di sản văn hóa quý báu của quê hương; mở rộng các hoạt động văn hóa theo định hướng phát triển thị trường văn hóa, công nghiệp văn hóa, thực hiện gắn kết các hoạt động văn hóa với phát triển du lịch nói riêng, phát triển kinh tế - xã hội nói chung để đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa đa dạng của của công chúng, đưa văn hóa thực sự trở thành một nguồn lực của phát triển.
Tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, phát triển phong trào học tập suốt đời, tạo lập môi trường văn hóa lành mạnh để xây dựng con người Bắc Ninh phát triển toàn diện, trở thành những chủ thể văn hóa vừa có bản lĩnh, sáng tạo, sống và làm việc theo pháp luật, vừa giữ gìn và thể hiện sinh động nét đẹp văn hóa của con người Bắc Ninh truyền thống trong thời đại mới. Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động đầu tư cho văn hóa theo định hướng: Tập trung đầu tư đồng bộ, dứt điểm cho việc xây dựng, hoàn thiện các thiết chế văn hóa mới, tu bổ, phục hồi, tôn tạo các di sản văn hóa để tạo ra các sản phẩm văn hóa - du lịch hoàn chỉnh, có chất lượng cao, trở thành những điểm đến hấp dẫn đối với công chúng trong tỉnh, trong nước và bè bạn quốc tế. Chủ động xây dựng và kịp thời triển các chương trình, quy hoạch, kế hoạch phát triển văn hóa, con người Bắc Ninh trong thời gian trước mắt và lâu dài, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

Nguồn:baobacninh.com.vn