Phát huy truyền thống hiếu học của dân tộc, từ xưa, Bắc Ninh-Kinh Bắc đã nổi tiếng là vùng đất hiếu học, khoa bảng. Trải suốt quá trình lịch sử khoa cử thời phong kiến Việt Nam; nước ta có 188 khoa thi và 2.971 vị đỗ Đại khoa trong đó vùng đất Bắc Ninh – Kinh Bắc có 679 vị đỗ Đại khoa, hàng ngàn vị Cử nhân và Tú tài. Kinh Bắc xưa có tới 102 vị đại khoa được cử làm sứ thần (cả nước có 307 vị). Nhiều vị trở thành các nhà văn hoá, các tác giả tên tuổi. Có nhiều người thầy dạy dỗ con em dân thường trở thành văn nhân, nhà khoa học nổi tiếng, và cũng có người từng là thầy dạy Vua và thái tử. Hàng chục tiến sĩ, trạng nguyên là người Bắc Ninh-Kinh Bắc đã làm tế tửu Quốc Tử Giám (tương đương Hiệu trưởng trường đại học hiện nay)… Có thể khẳng định, các nhà khoa bảng Bắc Ninh - Kinh Bắc ngày xưa, các nhà văn hoá, trí thức của Bắc Ninh ngày nay vẫn luôn là rường cột của đất nước trên mọi lĩnh vực như: Kinh tế, chính trị, quân sự, văn hoá, giáo dục, ngoại giao… làm rạng rỡ những trang sử dân tộc bằng tài năng, đức độ và lòng yêu nước.

Bước vào thời kỳ đổi mới, thực hiện tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về khuyến học, khuyến tài, trong những năm qua, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Bắc Ninh luôn quan tâm, chăm lo đến công tác khuyến học, khuyến tài nhằm xây dựng xã hội học tập, thúc đẩy phát triển sự nghiệp Giáo dục – Đào tạo, khuyến khích, động viên phát triển các tài năng, huy động sức sáng tạo của những cá nhân điển hình trên các lĩnh vực, đóng góp tích cực cho công cuộc phát triển của tỉnh và đất nước. Ngoài những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, tỉnh Bắc Ninh đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, cơ chế đặc thù nhằm thúc đẩy công tác khuyến học, khuyến tài, chăm lo phát triển sự nghiệp Giáo dục-Đào tạo, sự nghiệp văn hóa và xây dựng con người Bắc Ninh mới, đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển của quê hương, đất nước.

Điển hình là trên lĩnh vực văn hóa, tỉnh đã sớm ban hành và là một trong những địa phương tiên phong của cả nước thực hiện cơ chế đãi ngộ đặc thù đối với những tổ chức, cá nhân trực tiếp tham gia thực hành diễn xướng di sản. Trên lĩnh vực TDTT, ngoài việc đầu tư trọng tâm, trọng điểm về cơ sở vật chất, nguồn lực để phát triển thể thao thành tích cao sao cho tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của tỉnh, Bắc Ninh đã và đang thực hiện nhiều chương trình, kế hoạch hành động nhằm thúc đẩy mạnh sự nghiệp TDTT lên tầm cao mới, tiêu biểu như Nghị quyết số 232 của HĐND tỉnh.

Đặc biệt, Bắc Ninh luôn quan tâm, dành sự đầu tư mạnh mẽ và thỏa đáng cho phát triển sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo của tỉnh cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy và học; đào tạo, bồi dưỡng, đội ngũ giáo viên; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở các cấp học… Nhiều chủ trương, chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn huy động sự vào cuộc của toàn xã hội chăm lo cho sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo đã được tỉnh ban hành kịp thời và phát huy hiệu quả thiết thực. Điển hình là Nghị quyết số 63 của HĐND tỉnh năm 2017 về việc Quy định một số chế độ chính sách đối với trường THPT Chuyên Bắc Ninh và 8 trường THCS trọng điểm cấp huyện đã tạo tiền đề quan trọng để Bắc Ninh nâng cao chất lượng giáo dục mũi nhọn trong các cuộc thi cấp Quốc gia, khu vực và Quốc tế.

Không chỉ từ nguồn lực của Nhà nước, với những chủ trương và giải pháp mạnh mẽ, Bắc Ninh đã huy động sự vào cuộc của toàn xã hội cho công tác Giáo dục - Đào tạo nói chung, công tác khuyến học, khuyến tài nói riêng. Đến nay, Hội Khuyến học các cấp sớm được thành lập rộng khắp từ tỉnh đến các huyện, thành phố, tại các xã, phường, thị trấn, thôn, khu phố, trong cơ quan, đoàn thể, trường học, dòng họ… Các tổ chức Hội Khuyến học với hàng trăm nghìn hội viên hoạt động nền nếp, tích cực trên khắp các địa bàn đã góp phần xây dựng phong trào khuyến học, khuyến tài ngày càng lan tỏa, đưa Bắc Ninh trở thành địa phương đi đầu trong các phong trào xây dựng “Gia đình hiếu học”, “Dòng họ khuyến học”, xây dựng Quỹ khuyến học phát thưởng cho giáo viên, học sinh có thành tích cao trong giảng dạy và học tập...

Có thể khẳng định, dưới sự quan tâm, chăm lo của các cấp ủy Đảng, chính quyền cho công tác khuyến học, khuyến tài và sự chắp cánh ước mơ của Quỹ khuyến học, khuyến tài các cấp, đã và đang xuất hiện ngày càng nhiều điển hình tiên tiến, những tài năng là người Bắc Ninh đang ngày đêm cống hiến công sức, trí tuệ để cùng các cấp, các ngành thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, làm rạng danh truyền thống giáo dục, khoa bảng của tỉnh, mà những tập thể, cá nhân được vinh danh, trao thưởng hôm nay là những điển hình tiêu biểu nhất. Đó là những học sinh đoạt Huy chương tại các cuộc thi quốc tế và khu vực, Quốc gia; là những em đạt điểm cao trong kỳ thi tốt nghiệp THPT; là những giáo viên bồi dưỡng học sinh đạt giải Quốc gia, quốc tế; cán bộ, phóng viên, biên tập viên đạt giải báo chí Quốc gia; các VĐV đạt giải TDTT Quốc tế và khu vực; là những cán bộ, công chức, viên chức, nghệ sỹ, diễn viên, người lao động Bắc Ninh trên các lĩnh vực vinh dự được Nhà nước phong tặng những danh hiệu cao quý như: Giáo sư, Phó Giáo sư; danh hiệu Nhà giáo, Thầy thuốc, Nghệ sĩ, Nghệ nhân ưu tú…

Bước vào giai đoạn phát triển mới, Bắc Ninh đang đứng trước những thời cơ và vận hội lớn, nhưng cũng gặp không ít khó khăn thách thức. Với định hướng đưa Bắc Ninh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương mang đậm bản sắc văn hóa Kinh Bắc, là động lực phát triển công nghiệp trên nền tảng sản xuất thông minh, phát huy giá trị văn hóa con người Bắc Ninh, trọng dụng nhân tài là yêu cầu hết sức quan trọng. Từ diễn đàn hôm nay, tôi kêu gọi và mong muốn:

Thứ nhất, mỗi cá nhân được vinh danh hôm nay không chỉ dừng lại ở việc làm cho bản thân mình ngày càng tài năng hơn, ngày càng hoàn thiện hơn mà cần lan tỏa giá trị tốt đẹp từ quá trình rèn luyện, phấn đấu của mình đến những người xung quanh; truyền cảm hứng vươn lên, vun trồng, chăm sóc để có thêm nhiều hơn nữa những tài năng là con em của quê hương Kinh Bắc. Dù ở bất cứ cương vị nào, hãy luôn hướng về quê hương Bắc Ninh, đóng góp cho sự phát triển phồn thịnh và bền vững của Bắc Ninh bởi vì chỉ như vậy, tài năng mới thật sự mang lại giá trị cho cuộc sống.

Thứ hai, từng cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh cần căn cứ nghị quyết 71 của BCH Đảng bộ tỉnh, đề xuất xây dựng cơ chế, chính sách nhằm phát hiện, thu hút, bồi dưỡng, trọng dụng và phát huy tài năng, nhất là tài năng trẻ; coi đây là giải pháp đột phá để tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của Bắc Ninh. Cần tạo diễn đàn, phương thức để tham vấn, kêu gọi sự tham gia hiến kế, đóng góp của những người con Kinh Bắc trong và ngoài tỉnh; phải dùng tinh thần cầu thị, trân trọng để đón nhận những con người tài năng của Kinh Bắc tham gia vào sự phát triển của tỉnh.

Thứ ba, phát huy hơn nữa vai trò của dòng họ, của cộng đồng, xã hội trong công tác khuyến học, khuyến tài; chỉ khi sức mạnh của cộng đồng được khơi dậy, hòa vào dòng chảy và khát vọng vươn lên, chinh phục đỉnh cao của từng cá nhân thì khi đó tài năng mới có mảnh đất màu mỡ để đâm chồi, nảy lộc. Tôi đề nghị từ năm 2023, có thể nghiên cứu để vinh danh dòng họ, làng xã tiêu biểu trong công tác khuyến học, khuyến tài. Có cơ chế đầu tư dài hạn (nghĩa là không chỉ trao thưởng 1 lần) cho các tài năng trẻ để các bạn có cơ hội chinh phục những đỉnh cao mới; có chính sách đặt hàng đối với các nhà khoa học, các nghệ nhân để thực hiện những nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn tỉnh. Như vậy, mỗi cá nhân được tuyên dương không chỉ cảm nhận sự vinh dự mà còn cảm nhận được giá trị thực sự của mình qua những đóng góp cụ thể cho quê hương Kinh Bắc.

Thay mặt Lãnh đạo tỉnh, tôi xin chân thành cảm ơn Đại tướng Phạm Văn Trà, cảm ơn Công ty cổ phần Him Lam và các doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức đã, đang và tiếp tục đồng hành với tỉnh xây dựng phát triển Quỹ vì sự nghiệp trồng người. Xin được ghi nhận và cảm ơn các cấp, các ngành, các gia đình, dòng họ, cá nhân, các thầy giáo, cô giáo, cha mẹ học sinh đã dành sự quan tâm ủng hộ, tạo điều kiện cho sự nghiệp khuyến học, khuyến tài tỉnh nhà ngày càng phát triển.

(*) Đầu đề do Báo Bắc Ninh đặt.