Công tác cán bộ và quan điểm tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ trong tác phẩm “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”⁽¹⁾ và “muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”⁽²⁾. Người cũng chỉ rõ vị trí, vai trò của cán bộ trong bộ máy nhà nước: “Cán bộ là cái dây chuyền của bộ máy. Nếu dây chuyền không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt, dù chạy toàn bộ máy cũng tê liệt. Cán bộ là những người đem chính sách của Chính phủ, của Đoàn thể thi hành trong nhân dân, nếu cán bộ dở thì chính sách hay cũng không thể thực hiện được”⁽³⁾. Bất cứ đường lối, chính sách nào, nếu có cán bộ tốt thì thành công, tức là có lãi; ngược lại, không có cán bộ tốt thì hỏng việc, tức là lỗ vốn. Thấm nhuần lời dạy của Bác, Đảng ta luôn xác định: “Cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ; công tác cán bộ được coi là khâu then chốt trong toàn bộ công tác xây dựng Đảng”⁽⁴⁾. 

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, công vụ, đội ngũ cán bộ, công chức được trao những quyền hạn nhất định, nhân danh quyền lực nhà nước để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, doanh nghiệp. Việc nắm giữ, tổ chức và thực thi quyền lực một cách hiệu quả sẽ là điều kiện để hiện thực hóa những mục tiêu đã đề ra, mang lại hạnh phúc và nhiều lợi ích nhất cho Nhà nước, xã hội và nhân dân. Tuy nhiên, trong quá trình nắm giữ, tổ chức và thực hiện quyền lực thường tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ khác nhau, như tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, lạm quyền..., có thể dẫn tới tác động tiêu cực đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Không dừng lại ở nguy cơ tiềm ẩn, mà nhiều nguy cơ trong quá trình thực thi quyền lực đã phát sinh trên thực tế thành tệ quan liêu, nạn tham nhũng, tiêu cực, gây ảnh hưởng xấu tới uy tín, danh dự của đội ngũ cán bộ, công chức, các cơ quan nhà nước, làm suy giảm hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước, gây hậu quả xấu đến công cuộc xây dựng đất nước, đời sống của nhân dân... Từ đây, một trong những vấn đề hệ trọng đặt ra ở nước ta hiện nay là phải kiểm soát quyền lực - vừa là một yêu cầu khách quan, vừa là một nhiệm vụ cấp bách trong tổ chức, vận hành bộ máy nhà nước nói chung, xây dựng đội ngũ cán bộ nói riêng.

Trong tác phẩm “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng không có bài viết chuyên biệt, chuyên sâu về vấn đề kiểm soát quyền lực, song quan điểm chỉ đạo về tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ lại là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong các bài viết về xây dựng Đảng, công tác cán bộ, về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực... Thuật ngữ “kiểm soát quyền lực” xuất hiện nhiều lần trong tác phẩm, thể hiện nỗi niềm suy tư, trăn trở của người đứng đầu Đảng ta trước yêu cầu được đề ra tại Đại hội XIII của Đảng: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết”⁽⁵⁾.

Quyền lực được hiểu là khả năng chi phối của cá nhân/nhóm người này lên cá nhân/nhóm người khác. “Quyền lực là khả năng thực hiện ý muốn của một người hoặc một số người trong một hành động chung, kể cả khi gặp phải sự phản đối của những người khác cùng tham gia vào hành động đó”⁽⁶⁾. Sự tồn tại của quyền lực trong đời sống xã hội là tất yếu, hình thành từ những nguồn gốc khác nhau. Bằng nhiều cách thức khác nhau, con người trong xã hội đều có thể tạo cho mình quyền lực, tức là tạo ra khả năng ảnh hưởng/chi phối lên người khác trong cộng đồng, xã hội.

“Quyền lực là tiềm năng (năng lực, khả năng) của chủ thể tác động đến chủ thể khác nhằm đạt đến kết quả theo ý chí của mình thông qua các nguồn lực, phương tiện nhất định”⁽⁷⁾. Trong các loại quyền lực thì quyền lực nhà nước là trực tiếp nhất bởi chỉ nhà nước mới có thể huy động, hội đủ các điều kiện về nguồn lực, phương tiện để tác động lên toàn xã hội; khiến các chủ thể khác nhau phải phục tùng.

Quyền lực nhà nước là quyền lực gắn liền với sự ra đời của nhà nước, theo đó nhà nước được áp đặt ý chí và buộc những chủ thể khác trong xã hội phục tùng mệnh lệnh của mình nhằm bảo đảm an ninh, duy trì trật tự xã hội. Ở nước ta hiện nay: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”⁽⁸⁾.

Quyền lực trong công tác cán bộ ở nước ta được hiểu theo nghĩa quyền lực nhà nước, tức là việc Đảng, Nhà nước trao cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hệ thống chính trị những thẩm quyền nhất định, được phép nhân danh quyền lực nhà nước để thực hiện công tác xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng, quản lý cán bộ bằng việc xây dựng tiêu chuẩn cán bộ; đánh giá cán bộ; quy hoạch cán bộ; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; luân chuyển, điều động cán bộ; bố trí, sử dụng, bổ nhiệm, đề bạt, khen thưởng, kỷ luật cán bộ... Quyền lực trong công tác cán bộ thực chất là những thẩm quyền nhất định được Đảng, Nhà nước giao cho các cơ quan Đảng, Nhà nước thực thi, mà suy cho cùng, cũng chính là giao cho những con người cụ thể thực thi. Vấn đề là hành động của con người luôn chịu sự tác động, chi phối bởi các loại tình cảm, lòng tham hay dục vọng; khiến cho lý trí đôi khi bị lu mờ, chìm khuất. Con người cụ thể bị điều khiển bởi nhiều khát vọng, trong đó có khát vọng nắm giữ quyền lực, mong muốn sử dụng quyền lực được trao làm công cụ để đạt được những mưu đồ, khát vọng khác. C. Mác gọi đó là sự tha hóa. Không thể khẳng định chắc chắn những người được trao quyền luôn xứng đáng với sự tín nhiệm, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Lý trí của những người này càng bị chi phối bởi tình cảm, lòng tham, dục vọng bao nhiêu thì khả năng sai lầm trong việc thực thi quyền lực nhà nước nói chung, quyền lực trong công tác cán bộ nói riêng càng lớn bấy nhiêu. Vì vậy, trong tổ chức và thực thi quyền lực nhà nước luôn phải có sự kiểm soát chặt chẽ những con người làm việc trong bộ máy quyền lực nhà nước để có thể ngăn ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời khi những người này có biểu hiện, hành vi thực tế tha hóa về quyền lực. Từ đây, vấn đề hệ trọng, cấp thiết đặt ra với Đảng, Nhà nước ta là phải kiểm soát quyền lực nhà nước, trong đó có kiểm soát quyền lực nhà nước trong công tác cán bộ.

Thấu hiểu tác hại, hậu quả của sự tha hóa quyền lực trong công tác cán bộ, trong tác phẩm “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đặc biệt chú trọng việc tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Tổng Bí thư khẳng định: “Tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ một cách thực chất và hiệu quả; bảo đảm đúng quy định, quy trình, công tâm, khách quan, chặt chẽ, thận trọng trong từng khâu của công tác cán bộ; không để lọt những người không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp”⁽⁹⁾. Chỉ bằng một luận điểm cô đọng, súc tích, có giá trị lý luận và thực tiễn rất cao, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nêu bật ý nghĩa, tầm quan trọng của việc tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ ở nước ta hiện nay.

Giá trị thực tiễn của quan điểm tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ qua tác phẩm “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược

Trong giai đoạn hiện nay, việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược luôn được Đảng ta đặc biệt quan tâm. Đại hội XIII của Đảng xác định: “Công tác cán bộ phải thực sự là “then chốt của then chốt”, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; cán bộ, đảng viên phải thực hiện trách nhiệm nêu gương theo phương châm chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, nhất là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”⁽¹⁰⁾. Cũng bởi đội ngũ cán bộ cấp chiến lược thường gắn với “quyền cao, chức trọng” nên việc kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược lại càng phải được đề cao, coi trọng nhằm chống chạy chức, chạy quyền, ngăn chặn nguy cơ tha hóa về quyền lực. Quan điểm về tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ qua tác phẩm “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có giá trị thực tiễn to lớn đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, thể hiện trên các nội dung cốt lõi sau:

Thứ nhất, Tổng Bí thư nhấn mạnh trong giai đoạn hiện nay Đảng, Nhà nước nhất thiết phải tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ nói chung, cán bộ cấp chiến lược nói riêng.

Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là toàn bộ hoạt động xem xét, theo dõi, đánh giá quá trình, quy trình thực hiện công tác cán bộ theo quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước nhằm ngăn chặn, loại bỏ nguy cơ, hành vi, việc làm sai trái của các chủ thể trong tổ chức và thực hiện công tác cán bộ, bảo đảm cho quyền lực trong công tác cán bộ được sử dụng và thực hiện theo Hiến pháp và pháp luật, phù hợp với quy định của Đảng. Gắn liền với việc trao quyền, hoạt động kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là vấn đề cực kỳ quan trọng để bảo đảm quyền lực được thực thi đầy đủ, không bị lạm dụng, sử dụng sai mục đích, dẫn đến hậu quả tiêu cực. Quyền lực không được kiểm soát, tình trạng tha hóa quyền lực rất dễ dẫn đến quyết định, việc làm không đúng nguyên tắc, quy định, để lại hậu quả nghiêm trọng. Có một thực tế là, cơ quan, tổ chức càng ở cấp cao, cán bộ có chức vụ càng cao, được trao thẩm quyền càng lớn, nếu xảy ra tha hóa quyền lực thì hậu quả, tác động và tác hại càng sâu rộng, tính chất càng nghiêm trọng; thậm chí ảnh hưởng đến lợi ích sống còn của quốc gia, dân tộc, sự tồn vong của chế độ.

Trên thực tế, vấn đề kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ đã được Ðảng ta coi trọng, đề cao, được triển khai thực hiện gắn liền với công tác xây dựng, chỉnh đốn Ðảng, đặc biệt là trong nhiệm kỳ Ðại hội XI, Đại hội XII và Đại hội XIII. Tại Ðại hội XII của Đảng, trước “tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp... chưa được ngăn chặn, đẩy lùi”⁽¹¹⁾, Đảng đã đặt ra yêu cầu: “Hoàn thiện và thực hiện nghiêm cơ chế kiểm soát quyền lực, ngăn ngừa sự lạm quyền, vi phạm kỷ luật, kỷ cương”⁽¹²⁾. Ðiều này thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Ðảng nhằm xây dựng, phát triển một cơ chế kiểm soát quyền lực hiệu quả, ngăn chặn tình trạng lạm quyền, lộng quyền, “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực nói chung, trong công tác cán bộ nói riêng. Qua nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng, việc kiểm soát quyền lực đạt được nhiều kết quả quan trọng. Cùng với việc ghi nhận những kết quả đạt được, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng thẳng thắn chỉ rõ những khuyết điểm, hạn chế: “Hệ thống chính trị ở nước ta chưa thực sự trong sạch, vững mạnh như mong muốn; không ít cán bộ, đảng viên, nhất là những người có chức, có quyền, làm việc ở những ngành, lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực vẫn thiếu tu dưỡng và rèn luyện, vẫn sa vào chủ nghĩa cá nhân, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bị xử lý kỷ luật của Đảng và xử lý hình sự. Cơ chế kiểm soát quyền lực và chế tài xử lý vi phạm ở nhiều lĩnh vực chưa có, hoặc có nhưng chưa cụ thể, thực hiện chưa nghiêm”⁽¹³⁾. Vì lẽ đó, quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư không chỉ là “kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ”, mà là “tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ”, nhất là trong xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược.

Trên thực tiễn, quan điểm của Tổng Bí thư về tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ hàm chứa những gợi mở và đặt ra các yêu cầu về nhiệm vụ, giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược. Chí ít thì đội ngũ cán bộ cấp chiến lược phải thấu triệt rằng, Đảng đặt quyết tâm chính trị rất cao, rất mạnh mẽ đối với việc tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, kiên quyết chống chạy chức, chạy quyền, coi đây là hành vi tham nhũng trong công tác cán bộ. Trên cơ sở đó, mỗi cán bộ cấp chiến lược thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống; nâng cao ý thức trách nhiệm, lòng tự trọng và danh dự của người cán bộ cấp chiến lược; dứt khoát nói không với “chạy chức, chạy quyền”.

Thứ hai, Tổng Bí thư yêu cầu việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải được triển khai thực hiện một cách thực chất và hiệu quả.

Giá trị thực tiễn của khía cạnh này thể hiện ở chỗ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhận thấy các cơ quan Đảng, Nhà nước ở các cấp, các ngành được trao thẩm quyền đã thực thi việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ; song việc thực thi chưa thực chất, kém hiệu quả. Chưa thực chất nghĩa là còn tình trạng làm hình thức, đối phó, còn nể nang, né tránh, dung túng, bao che trong công tác cán bộ và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ; đồng hành với việc thực thi chưa thực chất, lẽ tất yếu, sẽ là kém hiệu quả. Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là yêu cầu, là nhiệm vụ tất yếu để thực thi quyền lực đạt hiệu quả. Công tác cán bộ nếu không được tổ chức thành hệ thống, tuân theo nguyên tắc, quy định, cơ chế, quy trình nhất định và được thực thi nghiêm túc bởi những con người cụ thể được trao quyền lực chính đáng thì sẽ không phát huy được vai trò, kém hoặc thiếu hiệu quả. Những biểu hiện của tình trạng chưa thực chất, kém hiệu quả trong công tác cán bộ được Tổng Bí thư chỉ rõ: “Quản lý cán bộ, đảng viên còn lỏng lẻo. Đánh giá, sử dụng, bố trí cán bộ nhiều trường hợp còn nể nang, cục bộ. Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đảng viên chưa được coi trọng đúng mức, chậm đổi mới, kém hiệu quả. Công tác kiểm tra, giám sát, giữ gìn kỷ cương, kỷ luật ở nhiều nơi chưa thường xuyên, chưa nghiêm túc. Chưa phát huy đầy đủ, hiệu quả vai trò của nhân dân trong việc giám sát, phản biện, góp ý kiến xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền thông qua Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và các hình thức khác”⁽¹⁴⁾. Hệ quả tất yếu là cán bộ nói chung, cán bộ cấp chiến lược nói riêng được quy hoạch, đề bạt, bổ nhiệm... không đáp ứng được yêu cầu của Đảng, Nhà nước, kỳ vọng của nhân dân.

Yêu cầu của Tổng Bí thư về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải được triển khai thực hiện một cách thực chất và hiệu quả có giá trị thực tiễn rất cao, đặt ra vấn đề Đảng, Nhà nước trong xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược với nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu gắn với đổi mới, sắp xếp tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”⁽¹⁵⁾. Trong đó, chú trọng: “Tiếp tục thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018, của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, “về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, có năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Cán bộ dù ở vị trí nào cũng phải luôn luôn có ý thức đầy đủ về trách nhiệm của mình, làm “đúng vai, thuộc bài”, thật sự có chất lượng, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân tin yêu, quý trọng”⁽¹⁶⁾. Vấn đề quan trọng hàng đầu trong thực tiễn tổ chức triển khai, thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp nêu trên là phải bảo đảm thực chất và hiệu quả như Tổng Bí thư đã nhấn mạnh. 

Thứ ba, trong quan điểm chỉ đạo, Tổng Bí thư đòi hỏi việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải luôn bảo đảm đúng quy định, quy trình.

Các quy định, quy trình trong công tác tổ chức cán bộ, từ xây dựng tiêu chuẩn cán bộ, đánh giá cán bộ, quy hoạch cán bộ, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, luân chuyển, điều động cán bộ, bố trí, sử dụng, bổ nhiệm, đề bạt, khen thưởng, kỷ luật cán bộ... đã được Đảng, Nhà nước xây dựng, ban hành với yêu cầu, tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể, rõ ràng, chặt chẽ ở từng bước, từng khâu nhằm “Xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược có phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; đủ về số lượng, có chất lượng và cơ cấu phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ, đủ sức lãnh đạo đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”⁽¹⁷⁾.

Thực tế cho thấy, trong những năm qua, kỷ luật, kỷ cương trong công tác cán bộ đã được Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành siết chặt; song ở nơi này, nơi khác vẫn xảy ra tình trạng làm sai quy định, quy trình; hoặc khẳng định làm đúng quy định, quy trình vẫn để “lọt lưới” những cán bộ thiếu điều kiện, tiêu chuẩn, yếu kém về năng lực, thậm chí tha hóa, biến chất. “Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp, chạy khen thưởng, chạy danh hiệu, chạy tội..., trong đó có cả cán bộ cao cấp, chậm được ngăn chặn, đẩy lùi”⁽¹⁸⁾. Nguyên nhân của tình trạng đó đã được Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Công tác cán bộ còn có mặt hạn chế, việc thực hiện một số nội dung trong các khâu của công tác cán bộ ở một số nơi còn hình thức”⁽¹⁹⁾. Giải pháp thực tiễn cho tình hình trên chỉ có thể là, như đồng chí Tổng Bí thư đã chỉ đạo, công tác cán bộ phải luôn luôn bảo đảm đúng quy định, quy trình.

Thứ tư, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải công tâm, khách quan, chặt chẽ, thận trọng trong từng khâu của công tác cán bộ.

Phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 8, khóa XIII, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: “công tác cán bộ là công tác con người, hết sức quan trọng nhưng cũng vô cùng khó khăn, phức tạp, nhạy cảm, đòi hỏi chúng ta phải rất công tâm, khách quan, trong sáng, đặc biệt là phải có con mắt tinh đời, đừng “nhìn gà hóa cuốc”, đừng “thấy đỏ tưởng là chín”, có khi “xanh vỏ mà đỏ lòng đấy””⁽²⁰⁾. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Cất nhắc cán bộ, phải vì công tác, tài năng, vì cổ động cho đồng chí khác thêm hăng hái. Như thế, công việc nhất định chạy. Nếu vì lòng yêu ghét, vì thân thích, vì nể nang, nhất định không ai phục, mà gây nên mối lôi thôi trong Đảng. Như thế là có tội với Đảng, có tội với đồng bào”⁽²¹⁾.

Công tâm là phải đem cái tâm sáng vào công tác cán bộ; phải thực hiện công khai, minh bạch tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục và hồ sơ nhân sự; cung cấp, trao đổi thông tin và giải trình khi có yêu cầu. Nếu có thông tin phản ánh từ các tổ chức, cá nhân và phương tiện thông tin đại chúng thì phải xác minh, xử lý kịp thời, hiệu quả, hợp lý.

Khách quan đòi hỏi xem xét tất cả khía cạnh liên quan đến công tác cán bộ đúng sự thật, như bản chất vốn có, không thiên vị, không suy diễn, tránh áp đặt tình cảm, ý kiến cá nhân; từ đó sẽ đưa ra được quyết định sáng suốt trong công tác cán bộ.

Chặt chẽ có nghĩa là việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc, quy định, quy trình, phải đặt các yếu tố có liên quan đến cán bộ trong mối liên hệ khăng khít với nhau và phải sát sao trong việc theo dõi, kiểm tra công tác cán bộ.

Thận trọng có nghĩa là khi kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải soi xét, cân nhắc kỹ lưỡng trước sau, tránh hấp tấp, nóng vội trong quá trình đưa ra ý kiến, quyết định.

Sự công tâm, khách quan, chặt chẽ, thận trọng trong từng khâu của công tác cán bộ sẽ giúp Đảng, Nhà nước lựa chọn, quy hoạch, bồi dưỡng, bổ nhiệm được cán bộ hội đủ cả đức và tài tham gia gánh vác công việc chung của Đảng, Nhà nước.

Thứ năm, toàn bộ hoạt động kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải hướng tới mục tiêu không để lọt những người không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp.

Theo quan điểm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, mục tiêu cuối cùng của việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là không để lọt những người không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Các cơ quan, tổ chức của Đảng, bộ máy quyền lực nhà nước được lập nên gắn với hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, công chức là để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, ngày càng phồn vinh, hạnh phúc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Các cơ quan của Chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng, đều là công bộc của dân, nghĩa là để gánh việc chung cho dân, chứ không phải để đè đầu dân như trong thời kỳ dưới quyền thống trị của Pháp, Nhật”⁽²²⁾. Ngày nay, bộ máy quyền lực nhà nước phải được vận hành bởi đội ngũ cán bộ “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung”⁽²³⁾.

Hậu quả sẽ vô cùng tai hại, hệ lụy sẽ khó lường nếu trong bộ máy quyền lực nhà nước xuất hiện những người không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực. Những người cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực thường bị điều khiển bởi chính những tham vọng ấy; coi quyền lực được trao vừa là mục tiêu, vừa là phương tiện để đạt được các tham vọng, thỏa mãn các lợi ích khác. Tham nhũng, tiêu cực cũng từ đây mà nảy sinh. Đó cũng là lý do Tổng Bí thư yêu cầu trong công tác cán bộ phải có sự kiểm soát quyền lực một cách chặt chẽ, bảo đảm không để lọt những người không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp.

Quan điểm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ qua tác phẩm “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” có giá trị thực tiễn to lớn đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở nước ta hiện nay. Trong công tác cán bộ, Đảng xác định phương hướng, nhiệm vụ “then chốt của then chốt” là tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết.

Để có thể hiện thực hóa phương hướng, nhiệm vụ nêu trên thì một trong những giải pháp quan trọng hàng đầu là xây dựng, hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ theo nguyên tắc quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế, quyền hạn phải được ràng buộc bằng trách nhiệm. “Xây dựng quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ; thực hiện tốt quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền; xử lý nghiêm minh, đồng bộ kỷ luật đảng, kỷ luật hành chính và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ có vi phạm, kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu”⁽²⁴⁾./.

Nguồn:Tạp chí Cộng sản